COVİD-19 PANDEMİSİNDE GASTROİNTESTİNAL ENDOSKOPİK İŞLEMLER HAKKINDA BİLGİLENDİRME

COVİD-19 PANDEMİSİNDE GASTROİNTESTİNAL ENDOSKOPİK İŞLEMLER HAKKINDA BİLGİLENDİRME

Çok hızlı bir şeklide yayılan Covid-19 pandemisi sağlık çalışanları üzerinde önemli bir stres yaratmaktadır. Bu stres, hastalığın kendilerine bulaşması ya da kullanılan ekipmanlar nedeniyle hastalarına bulaştırma riski endişesinden kaynaklanmaktadır. Endoskopi ünitesinde çalışanlarda Covid-19 infeksiyon riski artmış olduğu için, en üst düzeyde koruyucu ekipman ile işlemlerin gerçekleştirilmesi bulaşı önlemede çok önemlidir. Batı dünyasında sağlık çalışanlarının yaklaşık %10’unun virüsle infekte olacağı tahmin edilmektedir. Endoskopi ünitelerinde çalışanlarda inhalasyon ya da konjoktival temas yoluyla bulaş olabilir. Virüs feçeste gösterilmiş olmakla birlikte bu yol ile bulaş bildirilmemiştir.

Endoskopi ünitesinde çalışan tüm personel Covid-19 hakkında bilgilendirilmeli ve eğitilmelidir. Endoskop ve ekipmanları kılavuzlara göre temizlenmeli, tek kullanımlık cihazlar tekrar kullanılmamalıdır. Temas yoluyla bulaş mümkün olduğu için endoskopi ünitelerinin virüsidal ajanlarla temizlenmesi önerilir.

İşlem Öncesi Risk Yönetimi

Hastalar mümkünse işlemden önceki gün telefon ile aranmalı, ateş ve hastalık semptomları açısından sorgulanmalıdır. Üniteye geldiklerinde hastaya maske takılmalı, ateşi ölçülmeli ve bekleme salonunda sosyal mesafeye uyulmalıdır. Hasta yakınları endoskopi ünitesine alınmamalıdır.

Covid-19 açısından yüksek riskli hastalar işlem öncesi ve sonrası mümkünse ayrı salonda dinlendirilmelidir. Mümkün olduğu ölçüde hastaların maskeli olması sağlanmalıdır.

İşlem Sırasında Risk Yönetimi

Endoskopik girişim deneyimli personel tarafından tam KKE (kişisel koruyucu ekipman) ile yapılmalıdır. KKE giyilmesi ve çıkarılmasında kılavuzlara göre hareket edilmelidir. İşlem sırasında asgari sayıda personel bulunmalı, eğitim programları elektronik ortamda yapılmalı ya da ertelenmelidir. Gastrointestinal endoskopik işlemlerin risk seviyeleri farklı olmasına rağmen tüm işlemlerde aynı koruyucu standartlar uygulanmalıdır (Tablo 1).

Tablo 1. Gİ endoskopik işlemlerde kullanılması önerilen KKE

FFP2/FFP3 maske İki çift eldiven Çizme / ayakkabı koruyucu Tek kullanımlık bone Koruyucu gözlük (yüz siperi) Tek kullanımlık su geçirmez önlük

Covid-19 pozitif ya da yüksek riskli hastalarda endoskopik girişim deneyimli personel tarafından negatif basınçlı odada yapılmalıdır. Eğer negatif basınçlı oda yok ise endoskopik girişim ertelenebiliyorsa ertelenmeli yada işlem sonrası oda yeteri kadar havalandırılmalıdır.

Yoğun bakımdaki hastalara endoskopik girişim yatak başında yapılmalıdır.

İşlem Sonrasında Risk Yönetimi

İşlem sonrası 7. ve 14. günde hastalar ile Covid-19 semptomları açısından iletişim kurulmalıdır. Kontamine olmuş atıklar yüksek risk protokolüne göre imha edilmeli, endoskoplarda standart kılavuzlara göre temizlenmelidir.

Covid-19 Pandemisi Sırasında Tıbbi Endikasyona Göre Endoskopi Zamanlaması

Elektif ve acil olmayan endoskopik işlemler ertelenmelidir. Ancak aşağıdaki listede yer alan endoskopik işlemler her zaman yapılmalıdır.

· Hemodinamikinstabilite ile birlikte olan akut üst ve alt gastrointestinal kanama

· Acil kanamalar için kapsül endoskopi

· Hemodinamikinstabilite ile birlikte olan anemi

· Özofagusta yabancı cisim ya da midede yüksek riskli yabancı cisim

· Tıkanma ikteri

· Akut asendankolanjit

Aşağıdaki işlemler 12 haftadan daha ileri bir tarihe ötelenmelidir (düşük öncelikli işlemler).

· Sürveyansişlemleri,

BarrettÖzofagusdisplazisi olmayan ya da düşük dereceli displazi olanlar veya endoskopik tedavi sonrası,

Gastrikatrofi, intestinalmetaplazi,

İnflamatuar barsak hastalığı,

Primersklerozankolanjit

· Post endoskopik rezeksiyon, cerrahi rezeksiyon veya post polipektomisürveyans

· Lynch sendromu ve diğer herediter sendromların tanı ve sürveyansı

· İBS benzeri semptomu olan hastalarda tanı

· Alarm semptomları olmayan reflü ve dispepsi hastalarında tanı

· Özofagus, mide ve kolon kanseri için yüksek riskli hastaların primer tarama endoskopisi

· Bariatrik GI endoskopik işlemler ( intragastrik balon, endoskopik sleevegastroplasti)

Tıbbi zorunluluk temelinde vaka bazlı değerlendirilmesi gereken endoskopik işlemler

Yüksek öncelikli (hemen veya 12 hafta içinde) müdahale gerekenler

· High-gradedisplazi veya erken intra-mukozalözofagus kanserinin, submukozalinvazyon riski yüksek büyük kolonik veya mide poliplerinin endoskopik tedavisi

· Malign darlıklarda stentleme

· PEG/PEJ/NJ tüp

· Üst GI fistül ya da kaçaklar

· Disfaji yada alarm semptomu olan dispepsi

· Hemodinamikinstabilitesi olmayan üst GI kanama

· Rektal kanama

· Üst GI endoskopisi negatif melanası olan hastalar için kolonoskopi

· Ciddi anemi (hemodinamisistabil)

· GGK pozitif kolorektal kanser taraması için kolonoskopi

· Midede düşük riskli yabancı cisim

· Bening darlıklarda dilatasyon/ stentleme

· EUS ile lenf nodu örneklemesi

· Safra taşı pankreatiti

· Pankreatik kitle/darlık

· Biliyer darlık dilatasyonu

· Acil olmayan pankreatiko-biliyerstentreplasmanı

· Nekrozektomi

Düşük öncelikli (12 haftadan daha sonra) müdahale gerekenler

· Özofagus ya da midedeki lowgradedisplazilerde endoskopik tedavi

· Duodenal polip

· Ampullektomi

· Bandligasyon (acil olmayan)

· Demir eksikliği anemisi

· Pankreatik kist

· Biliyer darlık (kolanjit ve sarılık olmayan)

· Submukozal lezyonlardan EUS ile örnekleme

· Akalazya (POEM, balon dilatasyon)

Covid-19 pandemisi dünya genelinde endoskopi ünitelerindeki iş akışı ve güvenliğini ciddi derecede etkilemiştir. Birçok ülke hem bulaş riskini azaltmak hem de KKE daha verimli kullanmak amacıyla elektif işlemlerin ertelenmesi yoluna gitmiştir. Ancak ertelenen endoskopik işlemlerin, hastaların tedavi ihtiyaçlarının geciktirilmemesi için belirli bir program dahilinde yapılması gereklidir. Bu konuda yukarıda belirtildiği gibi vaka bazlı değerlendirmeler ön plana çıkmaktadır. Ancak Covid-19 pandemisi tüm dünya için yeni bir hastalık olduğu için önümüzdeki dönemde klinik araştırmalar ışığında yeni bilgi güncellemeleri oldukça bu konudaki belirsizlikler de azalacaktır.

DÖKÜMANI PDF İNDİRMEK İÇİN TIKLAYINIZ!

TÜRK GASTROENTEROLOJİ DERNEĞİ